نشست تجلی ایران‌شناسی در میراث معنوی آب و معماری در تاریخ 25 آبان در سالن علامه طباطبایی مرکز همایش‌های بین‌المللی دانشگاه برگزار شد. اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و بنیاد ایران‌شناسی و با میزبانی دانشگاه‌های شهید بهشتی، تهران، علامه طباطبایی، فردوسی مشهد و شیراز طی چهار روز از 24 الی 27 آبان در تهران و شیراز برگزار شد. در نشست دانشگاه شهید بهشتی پژوهشگرانی از هندوستان، عراق، ایتالیا، یونان، گرجستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان حضور داشتند.
دکتر مهدوی دامغانی عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی و دبیر این نشست با تأکید بر نقش بنیادین «آب» و «معماری» در شکل‌گیری تمدن ایرانی گفت: «ایرانیان در طول سده‌ها با دانش بومی و روش‌های فناورانه سازگار با اقلیم، تمدنی بنا کرده‌اند که بر تدبیر در آب و معماری استوار است. وی در تشریح چالش‌های کنونی کشور در حوزه آب اظهار داشت: بخشی از بحران امروز، ناشی از تغییرات اقلیمی جهانی است، اما سهم مهمی از آن به بی‌توجهی‌های مدیریتی، غفلت از واقعیت‌های اقلیمی و نادیده‌گرفتن بسترهای فرهنگی و اجتماعی ایران بازمی‌گردد. دکتر مهدوی دامغانی با هشدار نسبت به تکرار سرنوشت تمدن‌های از میان رفته افزود: راه برون‌رفت از معضلات کنونی، بازگشت صرف به گذشته نیست؛ بلکه باید با بهره‌گیری نوآورانه از نقاط قوت میراث آب و معماری ایران و تلفیق آن با دانش روز، مسیر تازه‌ای در مدیریت آب، محیط زیست و توسعه پایدار گشود.
دکتر بهروز ابطحی، استاد دانشکده علوم و فناوری زیستی دانشگاه در سخنرانی افتتاحیه این نشست اظهار داشت: تمدن دریایی و ساحلی ایران گواه بر پیچیدگی جغرافیایی و تاریخی این سرزمین است. تاریخ ما سرشار از روایت دریانوردان باستانی است که قاره‌ها را به هم پیوند می‌دادند. جغرافیای دریایی ایران جلوه‌های گوناگونی از فرهنگ‌های منعطف بندری که تأثیرات متنوعی را در هم می‌آمیختند، تا دولت‌های پیشرو در زمان خود که از وزن راهبردی دریا قدرت می‌گرفتند در خود دارد. سواحل ایران اگرچه اغلب در حاکمیت تفکر مرکزگرا قرار داشته‌اند، بخشی جدایی‌ناپذیر از تاریخ و تمدن ایران و بدون شک کلید پیشرفت اقتصادی و ژئوپلیتیک آینده هستند. بخشی از ایران‌شناسی، وابسته به شناخت دریاها و سواحل منحصر به‌فرد آن است که سرنوشت این ملک و ملت در پیوند با آنها شکل گرفته است. ایران با دسترسی به سه حوزه دریایی مهم، خلیج فارس، خلیج عمان و دریای خزر - فرهنگ ساحلی غنی، پایدار و از دیدگاه راهبردی مزیت حیاتی را در خود پرورانده است. این سازگان- اقتصاد، سیاست و جامعه متناسب با خود را برای قرن‌ها شکل داده است.
دکتر حسین محمودی، عضو هیات علمی پژوهشکده به تحلیل تبارشناسانه و انتقادی مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانی در ساختار حکمرانی آب ایران، از دوره صفوی تا عصر حاضر پرداخت. وی اظهار داشت در دوران پیشامدرن (به‌ویژه صفویه و قاجاریه)، مسئولیت اجتماعی عمدتاً در بستری از نهادهای عرفی-محلی مانند نظام میرآبی، حقابه‌های تاریخی و نهاد وقف تعریف می‌شد و دولت مرکزی بیشتر نقش ناظر بر عدالت توزیعی و تأییدکننده حقوق سنتی را بر عهده داشت. اما با آغاز فرآیندهای مدرنیزاسیون و تأسیس سازمان‌های بوروکراتیک از دوره پهلوی به بعد، الگوی حکمرانی از یک مدل مشارکتی- عرفی به یک مدل دولتی-تکنوکراتیک تغییر یافت. به باور دکتر محمودی در این گذار، مسئولیت اجتماعی از پاسداشت حقوق آبی و مشارکت ذی‌نفعان به ارائه خدمات فنی و تأمین آب تقلیل یافت و با تمرکز بر پروژه‌های سخت‌افزاری مانند سدسازی، دانش بومی و ساختارهای اجتماعی محلی به حاشیه رانده شدند. نتایج نشان می‌دهد که بحران‌های کنونی آب، بیش از آن‌که صرفاً پدیده‌ای طبیعی یا فنی باشند، ریشه در این دگردیسی تاریخی و تهی شدن مفهوم مسئولیت اجتماعی از محتوای مشارکتی و عدالت‌محور خود دارند و راه برون‌رفت، در بازتعریف این مفهوم در چارچوب حکمرانی تلفیقی و پایدار نهفته است.
گفتنی است ریاست پانل علمی این نشست بر عهده دکتر هومان لیاقتی، استاد پژوهشکده علوم محیطی بود و در آن استادان و پژوهشگرانی از ایتالیا، اندونزی، عراق و هند و یونان به ایراد سخنرانی پرداختند.
